Footbag i jego odmiany jako forma doskonalenia koordynacyjnych zdolności motorycznych oraz techniki w piłce nożnej.
Piłka nożna zaliczana jest od wielu lat do grona najpopularniejszych dyscyplin sportowych świata. Na jej zasadach powstają nowe gry sportowe, które z czasem, śladem futsalu, siatko nogi i futbolu plażowego zyskują rangę oficjalnej dyscypliny sportu. Jedną z takich gier jest z pewnością „Footbag”, którego spolszczona nazwa brzmi „futbeg” lub „Zośka”. Gra, a właściwie kilka gier, których wspólnym mianownikiem jest piłeczka(woreczek) wypełniona grochem, piaskiem lub innego rodzaju sypkim materiałem, bije rekordy popularności wśród młodych ludzi w Ameryce i Europie zachodniej. Futbeg jest ciekawą, widowiskową i trudną technicznie grą, która wymaga wysokiego poziomu koordynacji ruchowej oraz umiejętności technicznych, dlatego też może być interesującym i przydatnym elementem uzupełniającym trening piłkarzy nożnych w każdym etapie treningu. Celem pracy jest przedstawienie genezy, propozycji gier i zabaw oraz zastosowania futbeg w treningu piłkarzy nożnych. Metodę badawczą stanowiła analiza materiału badawczego w postaci treści informacyjnych zawartych na stronach internetowych.
Geneza futbeg
Korzenie futbegu znajdują się w Azji Wschodniej. Od stuleci uprawia się tam pokrewne rodzaje sportów, takich jak nożne odbijanie piłki i tzw. takraw. Oficjalne źródła podają, że gra rozwinęła się w USA, gdzie młodzi chłopcy opracowali nową grę, która polegała na nożnym żonglowaniu małą piłeczką. W celu rozpropagowania sportu w latach 70, zeszłego stulecia zostało założone stowarzyszenie National Hacky Sack Association (NHSA). Pierwsi pionierzy futbegu próbowali zwrócić uwagę publiczności na nowy rodzaj sportu poprzez pokazy, turnieje i szkolenia. Dzisiaj Światowa Organizacja Futbegu (WFA) liczy ponad 45000 członków na całym świecie. Z badań wynika, że przeciętny wiek graczy zawiera się w przedziale od 15 do 23 lat. Do Europy futbeg trafił w połowie lat 90, gdzie najlepiej rozwinął się w Niemczech, Francji, Czechach i Szwajcarii. W 1994 roku odbyły się pierwsze Europejskie Mistrzostwa Świata w footbegu, w których udział wzięło ponad 100 zawodników z 12 państw.
Propozycje gier
Dla potrzeb treningu piłkarskiego przedstawiono poniżej propozycje kilku gier i zabaw z futbegiem, które oparte są oryginalne uregulowania WFA (www.footbag.org).
- Siatkonoga – to indywidualna lub deblowa gra oparta na przepisach gry w tenisa lub siatkówkę, gdzie zawodnicy, używając wyłącznie stóp, starają się przebijać woreczek na stronę przeciwnika. W grach singlowych zawodnicy mogą dotknąć woreczek dwa razy. Boisko o wymiarach ok. 6,5x11,5m jest podzielone na 4 równe strefy i przypomina pole do gry w badmintona. Siatka znajduje się na wysokości ok. 160cm. Serwuje się po przekątnej, podobnie jak w tenisie. Gra się do 25pkt.
- Freestyle – zabawa polega na podbijaniu i łapaniu futbega z zastosowaniem dowolnej ilości tzw. trików, czyli trudnych pod względem wykonania elementów technicznych. Na ocenę składają się noty uzyskane w następujących kategoriach: choreografia, stopień trudności, zróżnicowanie i wykonanie.
- Footbag Golf – gra polega na kopaniu woreczka do określonego celu w jak najmniejszej ilości uderzeń. Kopnięcia wykonuje się z własnego podrzutu. Kolejne kopnięcie następuje z miejsca, gdzie zatrzymał się woreczek. Wygrywa zawodnik, któremu się uda kopnąć futbeg do celu w najmniejszej ilości uderzeń. W grze może uczestniczyć jednocześnie kilku zawodników.
- Podbijanka – gra składa się z wielu konkurencji, do których należą m.in.:
- Odbijanie na czas. Zadaniem zawodnika jest wykonanie jak największej ilości odbić woreczka w czasie np. 15 sek.
- Zabawa do 20 odbić. Zadaniem zawodnika jest wykonanie 20 odbić w jak najkrótszym czasie.
- Zabawa do 25 odbić. Dwóch zawodników stara się odbić woreczek jak najwięcej razy(ale nie więcej niż 5) i podać go do przeciwnika. Po upadku należy oddać woreczek przeciwnikowi. Wygrywa zawodnik, który pierwszy osiągnie np. 25.
- Podania w parach. Dwaj zawodnicy (z jednej drużyny) podają do siebie woreczek. Można go dotknąć tylko jeden raz. Każdy upadek to koniec gry. Liczy się czas utrzymania woreczka w powietrzu.
- Gra w okręgu. Wszyscy gracze stają razem w okręgu naprzeciw siebie i próbują razem utrzymać futbega w powietrzu. Celem gry jest jak największa ilość odbić w okręgu.
- Kwadrat – zawodnicy ustawiają się w polu kwadratu podzielonego na 4 mniejsze. Każdy zawodnik zajmuje jedną część. Celem gry jest utrzymanie woreczka w powietrzu i przebijanie do sektora partnerów. Serwujący rozpoczyna grę, rzucając z ręki futbega (serwując) do jednego z graczy, który kontynuuje grę, odbijając woreczek, dopóki nie spadnie na ziemię, powodując OUT. Osoba „wyautowana” schodzi z boiska(przy większej ilości graczy) lub otrzymuje punkt karny. Gracz zostaje zbity, (OUT) także, gdy kopnie Zośkę, poza kwadrat, przebije woreczek za nisko(poniżej wysokości kolana) lub wykona tzw. ścinę. Gracz, który jako pierwszy uzyska 15 punktów – wygrywa. Futbeg można odbijać dowolną ilość razy. Gracze mogą wychodzić poza pola zewnętrzne kwadratu. Woreczek należy przebijać na wysokości powyżej kolan.
Zastosowanie futbegu w treningu piłkarzy nożnych.
Wielu specjalistów z dziedziny piłki nożnej może zarzucić futbegowi, że nie kształtuje zdolności energetycznych, takich jak szybkość, wytrzymałość czy siła, które w decydujący sposób determinują dzisiejsze wysokie tempo gry w piłkę nożną. Jest to jednak, w świetle obecnych badań nad futbolem, stwierdzenie nie do końca słuszne. Liczni bowiem autorzy podejmujący w swoich pracach problematykę optymalizacji treningu sportowego w piłce nożnej dzieci i młodzieży, podkreślają, że kształtowanie koordynacji(nie zwinności) a w szczególności koordynacyjnych zdolności motorycznych (KZM) takich jak: różnicowanie kinestetyczne, łączenie ruchów, dostosowanie motoryczne, czy szybkość reakcji jest nieodzowne przy nauczaniu techniki piłki nożnej. Stwierdzono bowiem wprost proporcjonalną zależność między poziomem zdolności koordynacyjnych a szybkością i jakością procesu opanowywania umiejętności ruchowych. Koordynacja i technika są bowiem w ścisłej zależności proporcjonalnej, tj. im wyższy poziom koordynacji, tym łatwiejsze jest opanowanie trudnych elementów techniki. Futbeg dzięki małemu rozmiarowi, masie oraz właściwościom woreczka stawia przed zawodnikami duże wymagania pod kątem poziomu wymienionych KZM. Dzięki temu woreczek, który bez problemu można wykonać samemu w domu, daje się wykorzystać w treningu koordynacyjnym i technicznym w piłce nożnej w każdym etapie szkolenia. Przedstawione w pracy gry i zabawy z futbegiem są jedynie propozycją i pozostawiają trenerom i instruktorom duży zakres swobody w kwestii modyfikacji zasad i przepisów gier. Ćwiczenia, gry i zabawy z futbegiem, szczególnie w początkowych etapach nauczania piłki nożnej, mogą wpłynąć na poziom techniki piłkarskiej, która, co podkreślają liczni fachowcy podczas meczów z udziałem polskich drużyn, nie należy do najsilniejszych elementów sprawności specjalnej polskich piłkarzy. Futbeg znacznie poprawia koordynacyjne zdolności motoryczne, takie jak: różnicowanie kinestetyczne, orientację przestrzenną czy szybkość reakcji. Dlatego też wydaje się słuszne zaproponować gry i zabawy z futbegiem do wykorzystania w treningu koordynacyjnym i technicznym w piłce nożnej.