Kształtowanie poczucia rytmu w piłce nożnej
Czynności zawodnika są zamierzone na rozwiązywanie zadań wynikających z gry i sytuacji ciągle zmieniających się. Podejmowanie działania zależne jest od czynności partnera, przeciwnika, wysokości lotu piłki, stanu nawierzchni boiska czy istniejących warunków atmosferycznych. Zawodnik staje przed decyzją podjęcia odpowiednich czynności do danych warunków optymalnie szybko, precyzyjnie a co najważniejsze skutecznie. Dlatego też bardzo ważnym elementem w szkoleniu piłkarskim jest koordynacja ruchowa. To ona jest podstawą w nauczaniu i doskonaleniu umiejętności techniczno-taktycznych. Dobre opanowanie tej umiejętności ma duży wpływ na psychikę, odwagę i kreatywność zawodnika.
- Koordynacyjne zdolności motoryczne (Hirtz 1985).
- Reakcja;
- Rytmizacja;
- Orientacja;
- Różnicowanie;
- Równowaga.
W tym artykule chciałbym zatrzymać się przy rytmizacji ruchów. Rytm towarzyszy człowiekowi od pierwszych chwil jego życia. Dzięki rytmicznemu podziałowi komórek oraz ich różnicowaniu się, zarodek zmienia się w postać ludzką. Dziecko rozwija się harmonijnie, jeśli wszystkie funkcje i procesy psychiczne jak również motoryka dziecka rozwija się mniej więcej równomiernie, prawidłowo, rytmicznie. Fenomen rytmu jest podstawową zasadą funkcjonowania wszystkich procesów życiowych. Na organizm, rozwój i życie człowieka mają wpływ różne rytmy. Szczególnie u dzieci, ważne jest, aby mogły żyć i rosnąć w harmonii z rytmami natury. Jest to jeden z warunków koniecznych, jaki rodzice i nauczyciele winni spełniać w dążeniu do prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka. Zdolności rytmizacji, jako jedną z zdolności koordynacyjnych jest silnie z nim powiązana tj. ze zdolnością sterowania ruchem, zdolności adaptacji motorycznej czy zdolnością uczenia się ruchów. Odpowiednio do potrzeb i możliwości dziecka rozwinięty rytm może przynieść pozytywne efekty nie tylko w sferze motorycznej, ale również rzutować na naukę wszelkiego rodzaju umiejętności. Badania nad motoryczną ontogenezą dziecka potwierdził fakt występowania pewnych okresów, w których poszczególne zdolności są szczególnie podatne na ich kształtowanie. Jednym z takich okresów jest okres sensytywny, charakteryzujący się zwiększoną wrażliwością na działanie czynników środowiskowych i bodźców podczas zajęć treningowych. Okres sensytywny dla kształtowania rytmu przypada na okres między 6-tym a 14-tym rokiem życia. Między 9-tym a 12-tym rokiem życia powinna nastąpić nasilona symulacja rozwoju zdolności rytmicznego wykonywania ruchów. Tak, więc nauczyciele czy trenerzy pracujący z dziećmi powinni koncentrować wysiłki nad kształtowaniem rytmu przede wszystkim w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. W związku z określonymi potrzebami rozwoju dziecka na zajęciach ruchowych (trening) powinno się stosować przede wszystkim metody zabawowe. Tak, więc wydaje się istotne, aby w kształtowaniu rytmu u dzieci wykorzystywać odpowiednie zabawy i gry ruchowe, które w treści albo formie zawierają elementy rytmiczne. Rytm w piłce nożnej odgrywa bardzo ważną rolę, często nie zauważalną. Mianowicie można to zaobserwować podczas pojedynku 1:1 gdzie obrońca często poprzez pracę nóg zmienia swój rytm biegu dostosowując go do ruchów przeciwnika. Umiejętność szybkiej
zmiany rytmu biegu obrońcy jest jednym z elementów, który umożliwia odbiór piłki przeciwnikowi. Kolejnym przykładem może być fragment gry w którym napastnik przy wykonywaniu rozbiegu do piłki musi zmienić program ruchu (rytm) po rykoszecie piłki. Szybka zmiana takiego programu umożliwia napastnikowi oddanie strzału na bramkę. Obserwując drużyny afrykańskie można zaobserwować podczas rozgrzewki ćwiczenia, które wykonywane są rytmicznie przypominając taniec a nie tradycyjną rozgrzewkę piłkarską.
- Przykład ćwiczeń, gier i zabaw ruchowych kształtującą rytmizację ruchów.
- Ćwiczenie „lustro”
Dwaj zawodnicy z piłkami, jeden za drugim w odległości ok. 1m od siebie. Jeden z ćwiczących podczas prowadzenia piłki wykonuje określone zadania ruchowe (np. zwód, przetaczanie piłki podeszwą stopy w przód, w tył, bokiem itd.), drugi ćwiczący reaguje wykonując ten sam ruch, co partner.
- Tory przeszkód
Są one bardzo dobrą formą współzawodnictwa zespołowego, jednocześnie stymulujący rozwój rytmu gdzie ćwiczący musi dopasować swój ruch do odległości, czy wysokości między poszczególnymi przeszkodami. W ćwiczeniach tych z powodzeniem można wprowadzić piłkę jako element utrudnienia ćwiczenia (różne rodzaje slalomów z piłką, przewroty z piłką, skoki, czołganie, czworakowanie itp.).
- Aerobik piłkarski
Coraz częściej na zachodzie wśród renomowanych klubów Europy, zawodnicy odbywają zajęcia ruchowe w formie aerobiku. Ludzie odpowiedzialni za przygotowanie fizyczne ogólne, prowadzą zajęcia, w których dominują ćwiczenia gimnastyczne wykonywane w rytm muzyki. Poprzez taką formę zajęć, można kształtować poczucie rytmu ruchu, a także wytrzymałość tlenową.
- Gry i ćwiczenia techniczno-taktyczne w formie ścisłej
Prowadząc zajęcia, w których dominują gry i ćwiczenia techniczno-taktyczne także można stymulować poczucie rytmu. Czy to w grach, czy w określonych ćwiczeniach można wprowadzić, łączyć elementy rytmizacji ruchu. Np. slalom z piłką w rękach, bieg przez nieregularnie ustawione tyczki i strzał z woleja, lub półwoleja.
- Gry kształtujące i doskonalące umiejętności zmiany rytmu (tempa) gry.
Jak powszechnie wiadomo każdy zawodnik na treningu najbardziej lubi „grę”. Różne formy i układy gier niosą za sobą dużą dawkę umiejętności techniczno-taktycznych niezbędnych piłkarzowi na boisku podczas zawodów sportowych. Poprzez taki element zajęć piłkarskich możemy nauczyć lub doskonalić wiele zadań (grę bez piłki, szybkie konstruowanie akcji, grę kombinacyjną, grę pozycyjną, taktykę jak i również zmianę rytmu (tempa gry).
- Gra 5x2 z przejściem
Boisko podzielone na dwie części. Na jednej z nich toczy się gra w układzie 5x2 „przyjął podał”. W momencie wymiany 10 podań między zawodnikami „zewnętrznymi” następuje podanie do wolnej części boiska, poczym zawodnicy przebiegają w wolną strefę placu gry starając się nie stracić piłki.
- Gra trzy kolory
Zawodnicy podzieleni na trzy kolory(czerwony, niebieski, biały). Zadaniem jest utrzymanie się przy piłce dwóch kolorów(czerwony + niebieski) przeciwko białym. W momencie straty piłki przez np. kolor czerwony gra toczy się w układzie niebieski + biały: czerwony.
- Gra 4x1 + 6x4
Gra toczy się na dwóch polach (małe i duże). W małym polu odbywa się gra 4x1 z pierwszej piłki, w momencie przechwytu piłki przez zawodnika w środku następuje podanie do partnerów znajdujących się w strefie pola „dużego”, tam odbywa się gra 6x4 na dwa kontakty. Po stracie piłki powrót do gry w układzie 4x1.